Πελοποννησιακή Γερουσία
Η πρώτη ελευθέρα Ελληνική Κυβέρνησις του Ιερού Αγώνα του 1821
- Συγκροτήθηκε και ωρκίσθηκε στην Ιερά Μονή Καλτεζών την 26ην Μαΐου 1821.
- Συνεδρίαζε στην Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής Στεμνίτσας μέχρι την 15ην Ιουνίου 1821.
Το έργο της -και μάλιστα στο κρίσιμο για το επαναστατημένο Γένος μας χρονικό διάστημα της αρχής του Εθνικού ξεσηκωμού- υπήρξε μέγα και απετέλεσε το θεμέλιο για την εδραίωση της Επανάστασης. Οργάνωσε πολιτειακά, συνταγματικά και νομοθετικά το αναγεννώμενο ΝΕΟ Ελληνικό Κράτος.

Η Ελληνική Πολιτεία, δια του Ανωτάτου Νομοθετικού Σώματος αυτής, της Συντακτικής Συνέλευσης και επί τη συμπληρώσει εκατονταετηρίδος από την έναρξη του Ιερού Αγώνος του 1821, σε απόδοση τιμής, ευγνωμοσύνης, δικαιοσύνης και σεβασμού προς την ιστορική αλήθεια, εξέδωκε το ανωτέρω αναγνωσθέν ψήφισμα, το οποίο εδημοσιεύθη εις την Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στο Φύλλο με αριθμό 119, την 9ην Ιουλίου του έτους 1921, με το οποίο ύψωνε στο βάθρο των μεγάλων στιγμών του Εθνικού μας Βίου, τον Ιερό χώρο στον οποίο ευρισκόμεθα σήμερα, της Μονής των Καλτεζών και του Γεγονότος, το οποίο έλαβε χώρα εις αυτήν, την 26ην Μαϊου του έτους 1821, δηλαδή της συγκρότησης της Πρώτης Διοίκησης του Επαναστατημένου Γένους μας, η οποία έθεσε τις οργανωτικές βάσεις, όχι μόνον του δια των όπλων αγώνα για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού, αλλά και τα θεμέλια για την πολιτειακή, συνταγματική και νομοθετική οργάνωση του Νέου Ελληνικού Κράτους. Πρέπει να τονισθεί εκ προοιμίου, ότι πρόκειται για την οργάνωση του ελευθέρου Κράτους μας, γιατί το Έθνος μας, ουδέποτε και από ουδένα σκλαβώθηκε.

Με το ανωτέρω ψήφισμα της Γ΄ Συντακτικής Συνελεύσεως της 28ης Μαΐου 1821, η Ελληνική Πολιτεία ανεκήρυξεν ΕΘΝΙΚΟΝ ΜΝΗΜΕΙΟΝ την Μονήν Καλτεζών, χαρακτηρίζουσα μάλιστα τον χώρον την ως Ιερόν και αναγνωρίζει επίσης ότι ούτος απετέλεσεν το ΠΡΩΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΒΟΥΛΕΥΤΗΡΙΟΝ.

Οι αθάνατες ψυχές των γενναίων εκείνων προγόνων μας, οι οποίοι, με ακατάβλητο ψυχικό σθένος και μέσα στις συνθήκες της φρικτής και απάνθρωπης οθωμανικής σκλαβιάς, ετόλμησαν και απεφάσισαν να σηκώσουν το βάρος της ιστορικής ευθύνης για την απελευθέρωση του Γένους μας, καθοδήγησαν και σήμερα τη σκέψη μας, τον νουν και την καρδιά μας να ευρεθώμεν εις τον Ιερόν τούτον χώρον, με πίστη στα ιδανικά, τα οποία εστήριξαν και άφησαν αλώβητον τον Ελληνισμόν εις την χιλιετηρίδων ιστορικήν του πορείαν, για να τελέσωμεν ιστορικόν και θρησκευτικόν μνημόσυνον, των αγωνιστών εκείνων της λευτεριάς μας, οι οποίοι απετέλεσαν την πρώτην της Ελλάδος Πολιτικήν Οργάνωσιν.
Για το μέγα ιστορικό γεγονός, το οποίο έλαβε χώρα στην Ιερά Μονή των Καλτεζών με την συγκρότηση της «Πελοποννησιακής Γερουσίας» και το οποίο απετέλεσε θεμελιώδες κρηπίδωμα για την υπόστασή μας, δεν υπάρχει ανάγκη εμφάσεων και υπερβολών, διότι η ιστορική αλήθεια για αυτό, είναι αναμφισβήτητη και φωτισμένη πλήρως, πηγάζουσα από σωρείαν επισήμων εγγράφων, τα οποία ευρίσκονται στα Αρχεία της Ελληνικής Πολιτείας, την Βιβλιοθήκη της Βουλής, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, το Αρχείον Νήσου Ύδρας, άλλες ιστορικές πηγές και κοσμούν την ιστορίαν του Έθνους μας.
Για να ευρεθώμεν εις θέσιν να καταλάβωμεν και να κρίνωμεν το έργο της πρώτης Ελευθέρας Κυβέρνησης της Νεωτέρας Ελλάδος, δηλαδή της «Πελοποννησιακής Γερουσίας», θα αφήσωμεν την Ιστορίαν να μιλήσει άμεσα, από τα ιστορικά έγγραφα.
Πρέπει να αναφέρωμεν, ότι την εποχή εκείνη και λίγες δεκαετηρίδες ενωρίτερα, είχαν προηγηθεί κοσμοϊστορικές εθνικές και πολιτικές μεταβολές, κατόπιν σοβαρών γεγονότων (πολέμων και επαναστάσεων), όπως η Αμερικανική Ανεξαρτησία, η Γαλλική Επανάσταση κλπ, τα οποία είχαν σαφώς επηρεάσει τις γενικότερες καταστάσεις.
Στην πατρίδα μας, μετά την κήρυξη της Επαναστάσεως, τον Μάρτιο του 1821, ουδεμία σοβαρή Διοικητική Αρχή ενεργούσε σε ουσιαστική δράση και λειτουργία και για να οργανώσει τον Ιερό Αγώνα αλλά και για να εκπροσωπήσει αυτή εις την Ευρώπην και το Εξωτερικό εν γένει, ώστε να διεκδικήσει τα δίκαιά της αλλά και να εξασφαλίσει την υποστήριξιν ή, τουλάχιστον, την συμπάθειαν ξένων κρατών, δεδομένου ότι υπήρχαν πολλές αντιδραστικές δυνάμεις και μάλιστα ισχυρές, μη επιθυμούσαι απελευθερωτικά κινήματα.
Είχε γίνει σαφώς αντιληπτό ότι, η επικράτηση, η επέκταση και η επιτυχία της Επανάστασης, δεν θα ήταν δυνατή χωρίς να υπάρχει μια σοβαρή και ενιαία Διοίκησις. Για το σκοπό δε αυτό, συνήλθον στην Ιερά Μονή των Καλτεζών, διακεκριμμένες προσωπικότητες της Πατρίδας μας και συγκρότησαν την πρώτη, Ελευθέρα Ελληνική Κυβέρνηση της Επαναστατημένης Ελλάδος. Μεταξύ αυτών, οι Αρχιερείς, Έλους Άνθιμος, Βρεσθένης Θεοδώρητος, ως και οι, Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, Ρήγας Παλαμίδης, Κανέλλος Δεληγιάννης, Αθανάσιος Κανακάρης, Θεοχάρης Ρέντης, Σωτήριος Χαραλάμπης, Παναγιώτης Κρεββατάς, Νικόλαος Πετιμεζάς και άλλοι επιφανείς συμπατριώτες μας, αντιπρόσωποι διαφόρων επαρχιών, οι οποίοι είχαν μυηθεί στην Φιλική Εταιρία και υπερέβαιναν τους σαράντα.
Μετά από μια εβδομάδα συσκέψεων, υπεγράφη η, ονομασθείσα από τους ιστορικούς, «Πράξις των Καλτεζών», την 26ην Μαϊου 1821, η οποία φέρει εις την προμετωπίδα της, την λέξιν «ΠΑΤΡΙΣ». Ήταν η πρώτη πολιτειακή πράξη της Επαναστατημένης Ελλάδος, επέχουσα θέσιν Καταστατικού Χάρτου – Συντάγματος. Το γεγονός αυτό, αποτελεί παγκόσμιο πρωτοποριακό φαινόμενο Συνταγματικού Δικαίου, καθ’ όσον έλαβε χώραν εν μέσω εμπολέμων καταστάσεων.
Η «Πράξις» που υπεγράφη την 26ην Μαϊου 1821, στην Ιερά Μονή των Καλτεζών, έχει χαρακτηριστεί επισήμως, ως το πρώτον δημόσιον έγγραφον του Ελευθέρου Ελληνικού Κράτους. Περιέχει οργανωτικές διατάξεις, θεμέλια πατριωτισμού, αρχές ισότητος, μετριοπαθείας και δημοκρατικών αντιλήψεων. Είναι ολιγόλογο, αλλά σαφές και περιεκτικόν. Στο περιεχόμενο του, αναφέρεται και η γενική ευταξία των υποθέσεων της πατρίδος μας και η θαρραλέα αναφορά στην αισία έκβαση του Ιερού Αγώνος, περί της σεβαστής ελευθερίας του γένους μας, αλλά και η ευθύνη των διοικούντων για να διοικήσουν ωφελίμως. Πρέπει να τονισθεί ότι αναφέρεται εις την «Πράξιν» ότι το υπούργημα των διοικούντων και η εκλογή των θέλει διατρέξει και έχει κύρος μέχρι της Αλώσεως της Τριπολιτσάς και δευτέρας κοινής σκέψεως. Η αναφορά αυτή, θεμελιώνει την δημοκρατική αντίληψη για την διακυβέρνηση της αναγεννωμένης Ελλάδος. Η Ελληνική Επανάσταση και η ίδρυση του Ελληνικού Κράτους (1821-1832)

ΠΑΤΡΙΣ
Η γενική ευταξία των υποθέσεων της πατρίδος μας Πελοποννήσου, και η αισία έκβασις του προκειμένου ιερού αγώνος περί της σεβαστής ελευθερίας του Γένους μας, επειδή και αναγκαίως απήτουν την γενικήν συνέλευσιν και σκέψιν, συναθροίσθημεν επί τούτου οι υπογεγραμμένοι από μέρους των επαρχιών μας, έχοντες και την γνώμην και όλων των απόντων, εκλέξαντες τους φιλογενεστάτους κυρίους τον τε Άγιον Βρεσθένης Θεοδώρητον, Σωτήριον Χαραλάμπην, Αθανάσιον Κανακάρην, Αναγνώστην Παππαγιαννόπουλον, Θεοχαράκην Ρέντην και Νικόλαον Πονηρόπουλον, καθ’ υπακοήν και συγκατάνευσιν και αυτών εις την κοινήν ημών ταύτην πρότασιν, τους διορίζομεν, δια να παρευρίσκωνται μετά του ενδοξοτάτου κοινού αρχιστρατήγου μας Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, και πάντες οι άνωθεν επέχοντες την Γερουσίαν όλου του Δήμου των επαρχιών της Πελοποννήσου, προηγουμένης της ενδοξότητός του, να συσκέπτωνται, προβλέπωσι και διοικώσι, και κατά το μερικόν και κατά το γενικόν, απάσας τας υποθέσεις, διαφοράς, και παν ό,τι συντείνει εις την κοινήν ευταξίαν, αρμονίαν, εξοικονομίαν τε και ευκολίαν του ιερού αγώνος μας, καθ’ όποιον τρόπον η θεία πρόνοια τους φωτίση και γνωρίσωσιν ωφέλιμον, έχοντες κατά τούτο κάθε πληρεξουσιότητα, χωρίς να ειμπορή τινά να αντιτείνη, ή να παρακούη εις τα νεύματα και διαταγάς των. Και τούτο το υπούργημά των και η ημετέρα εκλογή θέλει διατρέξει και θέλει έχει το κύρος μέχρι της αλώσεως της Τριπολιτσάς και δευτέρας κοινής σκέψεως.
Και περί μεν της από μέρους των ειλικρινούς, απαθούς, και μετά της δυνατής επιμελείας και σκέψεως εις το άνωθεν υπούργημά των εξακολουθίας, καθώς και της από το μέρος ημών τε και όλων των απόντων υπακοπής και άνευ τινός ανθιστάσεως, προφασιολογίας και αναβολής της εξακολουθίας και ενεργείας των νευμάτων και διαταγών των, ελάβομεν αμφότερα τα μέρη τον πρέποντα όρκον ενώπιον του υψίστου Θεού εν βάσει συνειδότος και της τιμής μας, και ούτως επεδόθη αυτοίς το παρόν ενυπόγραφον αποδεικτικόν και κυρωτικόν γράμμα μας.
1821 Μαΐου 26.
Έλους Άνθιμος, Παναγιώτης Κρεββατάς, Δημήτριος Καραμάνος, Παναγιώτης Ζαρειφόπουλος, Αθανάσιος Γρηγοριάδης, Αθανάσιος Κ. Κυριακός, Πέτρος Σαλαμώνος, Μανώλης Μελετόπουλος, Μιχάλης Κομητάς, Βασίλειος Σακελλαρίου, Αναγνώστης Παππά Γεωργίου, Νικόλας Πετμεζάς και αδελφοί μου, Κωνστ. Χρυσαντακόπουλος και αδελφοί, Δημήτριος Μέλιος μετά των λοιπών καπεταναίων Αρκαδίας, ο Πρωτοσύγκελλος Αμβρόσιος του αγίου Χριστιανουπόλεως, Κανέλλος Δεληγιάννης, Νικόλας Ταμπακόπουλος, Δημήτριος Παπατσώνης, Κωνστ. Ζαφειρόπουλος, Νικόλαος Σπυλιοτόπουλος, Παναγιώτης Μερίκας, Θεοδωράκης Πουλόπουλος, Παναγιώτης Γουλόπουλος, Σακελάριος Παππά Φώτου, Γεώργιος Αγαλόπουλος, Αναγνώστης Τσιωρτσάκης, Νικόλας Παλλαδάς, Αθανάσιος Κυριακός, Ρήγας Παλαμίδης, Παπαπαναγιώτης Παπαλεξίου.

Η Πελοποννησιακή Γερουσία ελειτούργησε επί σειράν ετών, με διάφορα νομικά σχήματα και συνθέσεις μελών, οι δε αποφάσεις της απετέλεσαν στήριγμα για τις μετέπειτα Εθνικές Συνελεύσεις, καθ’ όσον ουδεμία από τις αποφάσεις της αναιρέθηκε. Επίσης, απέδειξε προς τις ξένες δυνάμεις, την πίστη και την δυνατότητα των Ελλήνων, να κυβερνηθούν μόνοι τους, ως και πολλές άλλες θετικές παραμέτρους.
Εκθέτωμεν αμέσως κατωτέρω στοιχεία της ιστορικής αλήθειας, τα οποία απορρέουν από επίσημα έγγραφα, ως και ανωτέρω ανεφέρθη:
Α) Η αναγκαιότις για την σύσταση κεντρικής διοίκησης και η αγωνία των Ελλήνων για οργάνωση του Ιερού Αγώνα, καταφαίνεται από επιστολή του Ναύαρχου Λυμπέρη Θεοχάρη, με ημερομηνία 24 Μαϊου 1821, καταχωρημένη εις το αρχείον της Ύδρας, κατά την διάρκεια των διασκέψεων εις την Ιεράν Μονήν των Καλτεζών, στην οποίαν αναφέρεται, μεταξύ άλλων, επί λέξει:
«Ενδοξότατε και γενναίε Αρχιστράτηγε, φιλογενέστατοι άρχοντες και γενναιότατοι στρατάρχαι, οι συγκροτούντες το κατά τας Καλτεζιάς Συμβούλιο...», χαρακτηρίζει δε προφητικά την ημερομηνία αυτή ότι συμβολίζει το πρώτο έτος της ελευθερίας μας. Επίσης, στο αρχείο της Ύδρας, αναφέρονται και δύο επιστολές της Πελοποννησιακής Γερουσίας, τις οποίες απέστειλε αμέσως μετά τη συγκρότησή της, την 26η Μαϊου, από τη Μονή Καλτεζών, «προς τους φιλογενέστατους άρχοντες, προκρίτους και διοικητές της νήσου Ύδρας» και «προς τους κατά την νήσον Ύδραν ευρισκομένους Πελοποννησίους, τους δυναμένους να φέρουν όπλα», με περιεχόμενο αυστηρό, ουσιαστικό, πατριωτικό και δεσμευτικό.
ΑΡΧΕΙΟ ΥΔΡΑΣ
Τόσον μεγάλος ήταν ο πόθος των Ελλήνων για την συγκρότηση Κεντρικής Διοικήσεως, ώστε οι Υδραίοι, κατά την διάρκειαν της Συνελεύσεως των Καλτεζών, η οποία ήρχισε την 20η Μαΐου 1821 και περατώθηκε την 26 Μαΐου 1821 απέστειλαν επιστολήν προς τους συγκροτούντες την Συνέλευση την 24ην Μαΐου 1821 με την προφητικήν αναφοράν «τη 24 Μαΐου τω πρώτω έτει της ελευθερίας...» και ηκολούθησεν αλληλογραφία μεταξύ Υδραίων και Πελοποννησιακής Γερουσίας.

Β) Εις τα μνημειώδη ιστορικά έργα των Κωνσταντίνου Παπαρηγόπουλου, Γεωργίου Φιλάρετου, Σπυρίδωνος Τρικούπη και λοιπών επιφανών ιστορικών και συνταγματολόγων, αναφέρεται για την Πράξη των Καλτεζών «ΠΑΤΡΙΣ», ότι αυτή «αποτελεί το πρώτον επίσημον Δημοσίου Δικαίου έγγραφον του αναγενομένου Κράτους, τον πρώτον Πολιτειακόν αυτού Θεσμόν».
Γ) Το έτος 1859, ο Ιωάννης Φιλήμων, στο έργο του «Δοκίμιον Ιστορικόν», περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, αναφέρει σε εκτενές κεφάλαιο τα εξής «Αγαθή τύχη, η πρώτη εν Καλτεζαίς τοπική συνέλευση και το πρώτο σύστημα». Επίσης χαρακτηρίζει το περιεχόμενον του εγγράφου «ΠΑΤΡΙΣ», ως το πρώτον Ελληνικόν Πολίτευμα.

Δ) Στα «Αρχεία της Ελληνικής Παλλιγγενεσίας» αναφέρεται μεταξύ άλλων, ότι η «Πράξις των Καλτεζών», αποτελεί μνημείον της Εθνικής μας Ιστορίας και η συσταθείσα, από τη Βουλή, Επιτροπή, για την αξιολόγηση και καθαρογραφή των εγγράφων του Ιερού Αγώνος, ώστε να γίνουν κτήμα μελέτης όλων, έκρινε με απόφασή της, την 27ην Ιουνίου 1856, ότι το πρώτον έγγραφον, το οποίον είναι άξιον εκτυπώσεως, είναι η «Πράξις των Καλτεζών».
Ε) Η Πελοποννησιακήν Γερουσία, μετά τη συγκρότησή της και την ορκομωσίαν της, μετέβει προς ασφάλειαν και συνεδρίαζε εις την Ιεράν Μονήν Ζωοδόχου Πηγής της Στεμνίτσας, από όπου, ως εκθέτει ο Ιστορικός Αμβρόσιος Φραντζής, στο έργο του «Επιτομή της Ιστορίας της Αναγεννηθείσης Ελλάδος», το έτος 1839, αναφέρει ότι «η Πελοποννησιακή Γερουσία εξέδωσε, την 30ην Μαϊου 1821, την 1ην Ιουνίου 1821 και την 12ην Ιουνίου 1821, τρεις, νομοθετικής φύσεως Εγκυκλίους, των οποίων το περιεχόμενον περιέχει σαφείς διατάξεις για όλα τα θέματα, τα οποία έπρεπε να επιλύονται, σχετικά με την οργάνωση του Αγώνα, την Δικαιοσύνην, την Καλήν Διοίκησην, την Αντικειμενικότητα, τις Κυρώσεις για τις διάφορες παραβάσεις».
ΣΤ) Στις 16 Μαρτίου 1822, η Πελοποννησιακή Γερουσία, με την απόφασήν της φέρουσα αριθμό 721, ίδρυσε στην Τρίπολη, το πρώτο σχολείο, εν μέσω τόσων γνωστών δυσκολιών. Στην απόφαση της, αναφέρονται, μεταξύ άλλων, και τα εξής: «Κάθε πεφωτισμένη διοίκησις, έχει χρέος να φροντίζει δια την ανατροφήν των πολιτών, δια την ηθικήν...δια τούτο η σεβαστή Πελοποννησιακή Γερουσία, μ’ όλας τας πολυμερίμνους και κατεπειγούσας ανάγκας της πατρίδος, έλαβε πατριωτικήν κηδεμονίαν δια την αγωγήν της νεολαίας, προθυμουμένη να συστήσει σχολείο εις ταύτην την πόλην...προσκαλεί δε άξιους διδασκάλους δια να διδάξουν». Με δωρεάν παρεχομένην την μόρφωσιν, μάλιστα δε ο μισθός των διδασκάλων, θα καλύπτετο από τα έσοδα της λειτουργίας τριών εθνικών αλευρομύλων και δεκαεννέα εργαστηρίων, μερίμνει της Γερουσίας, τα οποία έσοδα, πριν την απελευθέρωση της Τριπολιτσάς, ανήκαν στους Τούρκους.
Ζ) Την εποχήν εκείνην, η δουλεία και η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, δυστυχώς, ήταν πολύ διαδεδομένη, αποτελούσα εξευτελισμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Η Πελοποννησιακή Γερουσία, με απόφασή της, ληφθείσα στην Τρίπολην, φέρουσα αριθμόν 133 και ημερομηνίαν 21 Μαρτίου 1822, κατήργησε την δουλείαν. Στην απόφασή της, αναφέρονται τα εξής μνημειώδη: «Η ανθρωπότις έπρεπε να ελπίσει τοιαύτα φιλανθρωπίας και δικαιοσύνης φρονήματα, από τους Έλληνας, αισθανομένους την αξίαν της ελευθερίας, μαχομένους υπέρ αυτής και βδελυσσομένους την αισχράν και απάνθρωπον ατιμίαν του πωλείν και αγοράζειν το πλάσμα του Υπέρτατου Δημιουργού του παντός. Δια ταύτα, η κεντρική διοίκησις, επιτάττει προς άπαντας τους επαρχιώτας, οι οποίοι έχουν υπό την εξουσία των, αγορασμένους παντός έθνους ανθρώπους, να τους αφήσουν ελευθέρους...καθότι ο άνθρωπος δεν έχει δικαίωμα εναντίον της ελευθερίας των ομοίων του, λογικών όντων». Η πράξη αυτή αποδεικνύει τον σεβασμόν των Ελλήνων προς τις πανανθρώπινες αξίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις οποίες δε λησμονεί ακόμη και στις δυσκολότερες περιόδους της ιστορικής του πορείας.
Η) Η Πελοποννησιακή Γερουσία, ευρίσκετο σε συνεχή συνεργασία με τους προκρίτους της νήσου Ύδρας, οι οποίοι ενημέρωναν αυτήν με εγγράφους επιστολές, σχετικά με τις ετοιμασίες του Αφρικανικού Στόλου του Ιμπραήμ, ο οποίος ευρίσκετο εις Αλεξάνδρειαν. Μάλιστα δε, την 26η Απριλίου έτους 1822, οι Υδραίοι, με επιστολήν των, η οποία απεστάλη δια λόγους ασφαλείας από την Αλεξάνδρειαν, μέσω Σύρου και Πόρου εις Τρίπολην, απέστειλαν αναλυτικόν κατάλογον του «τυραννικού στόλου, ευρισκομένου εις Αλεξάνδρειαν», ώστε να ετοιμασθεί και αντιπαραταχθεί ο Χριστιανικός, ως αναφέρεται εις την επιστολήν, στόλος, υπεδείκνυαν δε και στρατηγικούς τρόπους κινήσεως των πλοίων μας, ώστε να αναχαιτιστεί ο εχθρικός στόλος.
Θ) Ο Ιμπραήμ, κατά την επιδρομή του στο Μωριά, έχων πληροφορηθεί την μεγίστην συμβολήν της Μονής των Καλτεζών στην εδραίωση της Επανάστασης, η οποία υπήρξε ορμητήριο των επαναστατικών δυνάμεων, στην οποία λειτουργούσε και κρυφό σχολειό και αναζητώντας τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, ο οποίος, σύμφωνα με πληροφορίες του, ευρίσκετο εις την Μονήν, τις τελευταίες ημέρες του Μαϊου του έτους 1825, αφού αρχικά υπέστη αιφνιδιαστικό κτύπημα από τους Έλληνες, με μεγάλες απώλειες του στρατεύματός του, επετέθη και ξέσπασε εναντίον του Μοναστηριού, το οποίο πυρπόλησε, καταστρέφοντας το οπλοστάσιο, τα μπαρουτόβολα, την μπαρουταποθήκη και όλα τα πολεμικά εφόδια, γνωρίζοντας ότι η Μονή των Καλτεζών ήταν οργανωτική βάση των πολεμικών επιχειρήσεων των Ελλήνων. Οι καλόγεροι διέσωσαν, με μεγάλον ηρωϊσμόν, ό,τι μπόρεσαν, από τις ιερές εικόνες, τα δισκοπότηρα, τα Ευαγγέλια, τα ιερά κειμήλια και σκεύη της Μονής.
Πρέπει να τονισθεί ότι πολύ χρόνο προ της Επαναστάσεως, η φλόγα της ελευθερίας έκαιγε στις ψυχές των μοναχών, ο δε εμπνευσμένος ηγούμενος της Μονής, Καλλίνικος Σουρλόπουλος, είχε πρώτος στρατευτεί στον Αγώνα του Έθνους. Είχε δημιουργήσει αποθήκες πυρομαχικών και άλλων πολεμικών εφοδίων. Το μοναστήρι, στα χρόνια της σκλαβιάς, έδωσε τα πλούτη του για να οργανωθεί η Επανάσταση. Αυτά τα εγνώριζαν πολύ καλά οι Οθωμανοί, γι’ αυτό και η καταστρεπτική μανία των.
Μετά την καταστροφή του, το Μοναστήρι ερημώθηκε και δεν λειτουργούσε, επί μία δεκαετία και πλέον. Το θλιβερό τούτο γεγονός, προξένησε πικρίαν σε όλους τους Έλληνες, διότι το Μοναστήρι των Καλτεζών, το οποίο τόσα προσέφερε εις την απελευθέρωση του Γένους, έπαυσε να λειτουργεί. Άρχισε μεγάλη εκστρατεία, από τους Δήμους και τον λαό και μεγάλες προσπάθειες και ενέργειες. Απεστάλησαν προς τον Βασιλέα Όθωνα, τον Νοέμβριου του έτους 1836 και τον Φεβρουάριο του 1837, επιστολές υπογραφόμενες από τους Δήμους Ύδρας, Καλτεζών, Τριπόλεως, Υψούντος, Σπάρτης, Καστορίου, Πελάνης, Μανθιρέας, Παλλαντίνου, Ορεσθασίου και άλλων. Την 20ην Ιανουαρίου του έτους 1838, ο Βασιλεύς Όθων υπέγραψε το με αριθμό 25182 Βασιλικό Διάταγμα, δημοσιευθέν στο με αριθμό εξ της 17ης Φεβρουαρίου έτους 1838 Φύλλο Εφημερίδος της Κυβερνήσεως, δια του οποίου, αφου χαρακτηρίζει τον ημιυπόγειον χώρον, εις τον οποίον συγκροτήθηκε η Πελοποννησιακή Γερουσία, ως «Αξιομνημόνευτον Ιερόν Καταγώγιον», κηρύσσει την Μονήν διατηρητέαν.

ΕΙΔΟΠΟΙΗΣΙΣ
Περί διατηρήσεως της εν Καλτεζαίς μονής
Η ΕΠΙ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ
Εν καιρώ της διαλύσεως των μονηδρίων όσα δεν είχον τον απαιτούμενον αριθμόν των μοναχών η εν Καλτεζαίς μονή του Αγίου Νικολάου είχε κατηριθμηθή εις την τάξιν των διαλελυμένων, διότι, ελλειπόντων αλλαχού των πλειοτέρων μοναχών δεν είχον ευρεθή τότε ειμή τέσσαρες μόνοι εντός της μονής. Μετά ταύτα εζητήθη από την Κυβέρνησιν η διατήρησις της μονής ταύτης. Η Α.Μ. ο Σ. ημών Βασιλεύς επιθυμών να δώση επίσημον δείγμα της Βασιλικής Αυτού ευμενείας προς το ιερόν τούτο καταγώγιον, αξιομνημόνευτον άλλως δια τον εν αυτώ γενόμενον πρώτον, κατά το 1821 Σύλλογον των Πελοποννησίων, εξέδωκε κατά την 20 του παρόντος μηνός Διάταγμα υπ’ αρ. 25182 δυνάμει του οποίου η κατά την Μαντινείαν διαλυθείσα πρότερον μονή του Αγίου Νικολάου διατηρείται κατά τους αυτούς απαραλλάκτους τύπους των λοιπών διατηρουμένων μονών του Βασιλείου.
Εν Αθήναις, την 30 Ιανουαρίου 1838
ο επί των Εκκλησιαστ. και της Δημοσίου Εκπαιδ. Γραμματεύς
Γ. ΓΛΑΡΑΚΗΣ

Λίαν προσφάτως, το έτος 2008, η Ελληνική Πολιτεία, με το με αριθμόν 65 από 18ης Απριλίου 2008, Προεδρικό Διάταγμα, δημοσιευθέν στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, στο φύλλο 93 της 22ας Μαϊου 2008, υπογραφόμενον υπό του σημερινού Προέδρου της Δημοκρατίας, ως τότε Υπουργού των Εσωτερικών και του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας, προέβει εις μίαν ακόμη αναβαθμισμένην αναγνώρισην της συμβολής της Ιεράς Μονής των Καλτεζών και του γεγονότος της 26ης Μαϊου 1821 εις την αναγέννησιν του Ελληνικού Κράτους.
Πρέπει να τονίσωμεν, ότι το έργο της Πελοποννησιακής Γερουσίας δεν έχει δικαιωθεί ακόμη πλήρως από την ιστορική έρευνα.
Η Μονή των Καλτεζών, αποτελεί αιώνιον μνημείον της Ιστορίας μας και θεμέλιον λίθον τόσον του Ιερού Αγώνος του 1821, όσον και της Πολιτειακής Οργάνωσης του αναγεννωμένου ελευθέρου Ελληνικού Κράτους. Όσο δε υπάρχουν τέτοια θεμέλια, ο απανταχού της γης Ελληνισμός και το Έθνος μας, θα ζουν πάντοτε και τον αέρα της Ελευθερίας και των πανανθρωπίνων αρχών και αξιών.
Η ιστορία μας ανασαλεύει τα αιματοποτισμένα και καθαγιασμένα, για την προάσπιση της πατρίδας μας και της Ορθοδόξου πίστεώς μας, χώματα του Ιερού χώρου, όπου ευρισκόμεθα σήμερον και διδάσκει ότι ημείς διδασκόμεθα από αυτήν. Τούτο αποδεικνύει η ενσυνείδητη προσκυνηματική παρουσία μας εδώ, ως επίσης αποδεικνύει ότι οι αξίες του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας είναι ακατάλυτες.
Ιερά υποχρέωσις τόσον της απερχόμενης Ελληνικής Γενεάς, όσον και της παρούσης αλλά και των μελλοντικών γενεών, είναι η υπεράσπιση και η μεταλαμπάδευση τούτων.
Να μη λησμονήσωμε ουδέποτε την υψίστη ιστορική στιγμή, στη Μονή των Καλτεζών της 26ης Μαϊου 1821, η οποία απετέλεσε το κρηπίδωμα της Ελευθερίας του Γένους μας, να τιμώμεν τους προγόνους μας εκείνους, που επωμίσθησαν την μεγάλη ευθύνη, να θεμελιώσουν τα ιδανικά, τα οποία εστήριξαν και άφησαν αλώβητον τον Ελληνισμόν, εις την πορείαν της μακραίωνης ιστορίας του, τα ιδανικά τα οποία αποτελούν ακατάλυτα αξιώματα, πληρούν αενάως τις ψυχές μας, απετέλεσαν, αποτελούν και θα αποτελούν διδάγματα για όλη την ανθρωπότητα, δηλαδή τις πίστης στον Θεόν, στην Πατρίδα, στην Ελευθερία, στην Ισότητα, τη Δημοκρατία, τη Δικαιοσύνη και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Έχωμε την υποχρέωση και την ιστορική ευθύνη να κρατήσωμε στις ψυχές μας ανεξίτηλη την υπογραφή των γενναίων προγόνων μας, που μας παρέδωσαν το συμβόλαιον της ελευθερίας μας. Το απαιτεί ο σεβασμός προς την ιστορική αλήθεια, την πορεία του Γένους μας και το αίμα των προγόνων μας.
Ουδέποτε πρέπει να σβήσει από το νου και τις καρδιές όλων των Ελληνικών Γενεών, η αξία για την ύπαρξη του Γένους μας, της μεγάλης εκείνης ημέρας της 26ης Μαϊου 1821, η οποία εκπορεύτηκε από τον Ιερόν χώρον που βρισκόμαστε σήμερα, της Μονής των Καλτεζών, θα φωτίζει εις τους αιώνες το στερέωμα της ιστορίας του Έθνους μας και θα σφυρηλατεί ακόμη περισσότερο τη δύναμη της Ελληνικής Ψυχής.

ΙΩΑΝΝΑ ΒΑΣ. ΚΑΝΑΤΑ, ΔΙΚΗΓΟΡΟς, ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ «ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ»