Γράφει ο Γέωργιος Θεοδ.Χριστόπουλος
Ο φόβος και η άγνοια οδήγησαν τον άνθρωπο στις δεισιδαιμονίες και τις προκαταλήψεις και στη συνέχεια σε μια αγωνία για το άγνωστο μέλλον του, με αποτέλεσμα να του γεννήσουν μια τάση μαντικής. Με τη μαντική απευθυνόταν και σε αγαθές δαιμονικές δυνάμεις, δηλαδή το Θεό του, και τον παρακαλούσε να του προείπει το μέλλον του.
Έτσι λοιπόν γεννήθηκε η Μαντεία, της οποίας τα είδη και το περιεχόμενό τους σε γενικές γραμμές είναι τα εξής:

1. Η Φυσική Μαντεία: Η Μετεωρολογία και η Αστρολογία φαίνεται ότι ήταν η πρώτη αφορμή της γενικής μαντικής, ενώ και άλλα φυσικά φαινόμενα έγιναν αφορμή πρόγνωσης του μέλλοντος. Οι βροντές, οι αστραπές, οι άνεμοι, οι ανεμοστρόβιλοι, οι καταιγίδες κ.λπ. με την ανάλογη εμπειρική ερμηνεία τους έδειχναν το μέλλον.
Για την «Ίριδα» (το ζωνάρι της Παναγιάς) π.χ. έλεγαν ότι «αν είναι το κόκκινο χρώμα πιο πολύ, θα έχει πολλά κρασιά εκείνη τη χρονιά, αν είναι πράσινο, θα είναι τα γεννήματα πιο πολλά».
Προέβλεπαν τον καιρό από τις φωνές και τις κινήσεις διαφόρων ζώων, όπως π.χ. εάν η γάτα νίβεται, είναι σημάδι ότι θα βρέξει ή εάν η κότα λαλήσει σαν πετεινός προς ανατολάς, θεωρείται κακός οιωνός ή αν καθίσει πάνω μας αλογόμυγα ή αν κρέμεται αράχνη στο σπίτι μας σημαίνει ότι θα λάβουμε γράμμα ή θα μας επισκεφτεί ξένος-μουσαφίρης (τουρκ. Musafir = φιλοξενούμενος), ο οποίος δεν πρέπει να διπλώσει την πετσέτα του μετά το φαγητό, διότι πιστεύεται ότι δε θα φάγει άλλη φορά στο σπίτι αυτό.
Παρατηρούσαν τα αστρικά φαινόμενα (ήλιος, σελήνη, εκλείψεις αυτών), τις αποφράδες ημέρες και αριθμούς π.χ. την Τρίτη και 13 κάθε μήνα, τους απαίσιους μήνες, όπως π.χ. ο Φεβρουάριος (κουτσοφλέβαρος), όταν έχει 29 ημέρες, το έτος εκείνο δεν κάνουν γάμους, διότι είναι δίσεχτο, ενώ ακούγεται «δύσ-τυχος!», επίσης παρατηρούσαν τα ημερομήνια και τις δρίμες κ.λπ. και ελάμβαναν τα μέτρα τους.
Επιπλέον το μέτρημα των άστρων με τα δάχτυλα θεωρείται κακό και γι’ αυτό, όσοι τα μετρούν, βγάζουν «κρεατοελιές» (καρναβίτσες – παρδαβίτσες – παρδάλες) κυρίως στα δάχτυλα και για να εξαλειφθούν, λένε, πρέπει να ματώσουν μια βέργα με τις παρδάλες, να την πετάξουν στο δρόμο και εκείνος που θα την πάρει θα πάρει μαζί του και τις παρδάλες! Όταν όμως τα άστρα τρεμοσβήνουν σημαίνει ότι θα ακολουθήσουν δυνατοί άνεμοι.
Η «πυροστιά» (πυρ + εστία = τζάκι, θερμάστρα), τρίποδας μεταλλικός για την τοποθέτηση χύτρας πάνω από τη φωτιά, όταν σπινθηροβολίζει σημαίνει ότι η οικογένεια θα πάρει λεφτά και όταν δεν χρησιμοποιείται δεν πρέπει να είναι ανάποδα γιατί μουντζώνει το Θεό! κ.λπ.
Επίσης οι «ειδικοί» εξέταζαν τα σπλάγχνα των ζώων (σπλαγχνοσκοπία), κυρίως τη σπάλα του αρνιού, το σπλήνα του χοίρου, το στηθάμι της κότας κ.λπ., με σκοπό να προβλέψουν το άγνωστο μέλλον παρατηρώντας και ερμηνεύοντας τα διάφορα σημάδια. Επίσης εξέταζαν τους «παλμούς» του ματιού, δηλαδή όταν σπαράζει το δεξί μάτι θα δούμε μουσαφίρη, ενώ το αριστερό θα ακούσουμε κακό, το «βόμβο» του αυτιού, δηλαδή όταν βουίζει το δεξί αυτί θα έχουμε ευχάριστη είδηση, ενώ το αριστερό δυσάρεστη είδηση, τη «φαγούρα» στη δεξιά παλάμη που σημαίνει ότι θα δώσουμε χρήματα, ενώ στην αριστερή παλάμη θα πάρουμε χρήματα, τον «πταρμό» (φτάρνισμα) και για να βρεθεί αυτός που σε μελετάει ονοματίζεις πάνω στα δάχτυλά σου μερικά ονόματα, δίνεις στη συνέχεια τα δάχτυλά σου να τα πιάσει κάποιος άλλος και το όνομα που έχει το δάχτυλο που θα πιάσει, εκείνος έχει την κουβέντα σου.
Ακόμα, εάν σε «τρώει η μύτη» σου, σημαίνει ότι θα φας ξύλο, ενώ ο «συριγμός καιομένου ξύλου» (πυρομαντεία) δηλώνει ότι κάποιος μας μελετάει και αρχίζουμε να αναφέρουμε διάφορα ονόματα και στο όνομα που θα σταματήσει να «κουβεντιάζει» η φωτιά, πιστεύουμε ότι αυτός μας μελετάει. Στην περίπτωση αυτή λέγεται και ο παροοιμιακός στίχος: «Αν είναι φίλος να χαρεί κι αν είναι εχθρός να σκάσει!».
Από τυχαία περιστατικά, όπως συναντήσεις ανθρώπων (το συναπάντημα παπά το θεωρούν κακό), από διασταύρωση με μαύρη γάτα βγαίνοντας από το σπίτι (κακός οιωνός), γυρίζουν στο σπίτι για να ξαναβγούν, επειδή το μαύρο χρώμα -όπως και το μαύρο χρώμα των ράσων του παπά- είναι πένθιμο, αλλά κυρίως γιατί το μεσαίωνα οι μάγισσες χρησιμοποιούσαν τη μαύρη γάτα σαν φορέα δαιμονικών. Επίσης η συνάντηση λαγού θεωρείται κακός οιωνός, γι’ αυτό πρέπει να γυρίσεις στο σπίτι σου και να αλλάξει το δρόμο σου!
Με τις παραπάνω ενέργειες οι άνθρωποι προσπαθούν να μαντέψουν και να αποτρέψουν το κακό.
Επιπλέον τα «φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά» κάθε ανθρώπου δηλώνουν το μέλλον και το χαρακτήρα του, όπως: Το μάτι το φτερωτό δηλώνει ανδρεία, το μυτερό κεφάλι δηλώνει άνθρωπο σταθερό, άγριο και φθονερό, και ο έχων δύο κορυφές στο κεφάλι του θα παντρευτεί δύο φορές, τα σταυρωτά φρύδια δηλώνουν άνθρωπο που δεν έχει εμπιστοσύνη, από το μήκος των γραμμών της παλάμης προβλέπει κανείς πόσα χρόνια θα ζήσει, από το σχήμα των τεντωμένων ή μη δακτύλων του χεριού δηλώνεται ο ελεήμων ή ο τσιγκούνης κ.λπ.
Ο Ήλιος, εξουσιαστής της ημέρας, είναι το αστέρι του κεντρικού ηλιακού συστήματος, γύρω από τον οποίο περιστρέφονται οι πλανήτες και από τον οποίο παίρνουν φως και θερμότητα. Αποτελεί στοιχείο φυσικής μαντείας.
Μεταφορικά ο Ήλιος της Δικαιοσύνης είναι ο Χριστός.
Η κατ’ εξοχήν ωραιότητα του ηλίου γίνεται, πολλές φορές, μέτρο σύγκρισης της ανθρώπινης -κυρίως όμως της γυναικείας- ομορφιάς. Το φυσικό στολισμό της ωραίας γυναίκας φανερώνει το εξής δίστιχο:
«Βάνει τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι στήθος
και του κοράκου το φτερό βάνει καμαροφρύδι».
Η έκλειψη του ηλίου θεωρείται -κυρίως για τους χριστιανούς- κακό σημάδι.
Ο ήλιος με τις μεταβολές στη θερμότητά του ολόκληρο το χρόνο και τις διάφορες τροπές του κατά το θερινό ηλιοστάσιο στις 21-22 Ιουνίου και το χειμερινό ηλιοστάσιο στις 21-22 Δεκεμβρίου, επηρεάζει τη ζωή των ανθρώπων -κυρίως των γεωργών- από την προετοιμασία της σποράς π.χ. του σιταριού μέχρι το θερισμό του και γι’ αυτό έχουμε όλο το έτος πλούσια έθιμα λατρείας.
Για τον Ήλιο λέγεται ότι, όταν η ανατολή του είναι κόκκινη ή όταν καίει πολύ, θα ακολουθήσει βροχή και όταν το χειμώνα, ενώ βασιλεύει, προπορεύεται σύννεφο, λένε ότι είναι κλαμένος και θα έχουμε προσεχώς επίσης βροχή.
Τέλος, κατά τις λαϊκές δοξασίες, μετά τη δύση του ηλίου δε δίνουν σε ξένο προζύμι, κρησάρα, αβγά και αλάτι διότι θεωρείται, η κάθε ενέργεια, κακός οιωνός.
Η Σελήνη είναι το δεύτερο μεγάλο αστέρι που εξουσιάζει τη νύχτα και οι διάφορες φάσεις της πιστεύεται ότι επηρεάζουν τη ζωή του ανθρώπου, οι δε φάσεις αυτές συνδέθηκαν με τη μαντική, όπως π.χ. η Λιόκριση κ.λπ.
«Λιόκριση» ή «Λιόκρουση» ([η]λιο + κρίση), είναι το αντίκρισμα του ηλίου και της σελήνης, δηλαδή μόλις ανατέλλει ο ήλιος βασιλεύει το φεγγάρι. Είναι η στιγμή που η Σελήνη έχει φθάσει στη μεγαλύτερη «γιόμωση» και αρχίζει να λιοκρίζει, να ολιγοστεύει, να φθίνει. Πιστεύεται ότι δεν πρέπει να κόβουν ξύλα την ημέρα που είναι λιόκριση γιατί σαπίζουν, δεν πλένουν και δεν υφαίνουν γιατί καταστρέφονται τα ρούχα κ.λπ. Τη βλαπτική δύναμη του φεγγαριού στη λιόκριση εκφράζουν οι παρακάτω παροιμιώδεις στίχοι:
«Μη με τηράς στη γιόμωση, μη με τηράς στη λιώση,
αμ’ τήρα με στη λιόκρουση, που λιώνω τα λιθάρια».
Λιόκριση είναι επίσης και μια ονομασία του ίκτερου (χρυσής) -είναι το κίτρινο χρώμα του αρρώστου- από τον οποίο θα πάθαινε όποιος ουρούσε το πρωί στον ήλιο κατά τη λιόκριση και, κατά τη λαϊκή δοξασία, ο άρρωστος θεραπεύεται, αν πιει «λιοκρονέρι», νερό δηλαδή με φιδοκέρατο κ.λπ. που έχει ιαματική δύναμη.
Οι διάφορες φάσεις της Σελήνης συνδέθηκαν στενά με την μαντική και με τις παρατηρήσεις τους οι άνθρωποι ελάμβαναν τις αναγκαίες προφυλάξεις.
Πάντως το αντίκρισμα του νέου φεγγαριού παλιότερα οι άνθρωποι το θεωρούσαν καλό σημάδι και προσδοκούσαν κάποιο καλό, αν βέβαια το χαιρετούσαν, όπως το επισημαίνε ο παροιμιώδης στίχος:
«Χαρά στα μάτια που θωρούν δυο ημερών φεγγάρι».
Το κόκκινο χρώμα της Σελήνης θεωρήθηκε προμήνυμα αιματοχυσίας και καταστροφών και γενικά οι μάγισσες πίστευαν ότι το φεγγάρι ήταν άριστος βοηθός για την επιτυχία των πράξεών τους, προσπαθώντας να το «κατεβάσουν» στη γη σύμφωνα με τον παροιμιώδη στίχο:
«Τον ήλιο εμαγεύανε και το φεγγάρι ρίχναν».
Επίσης, το κόκκινο χρώμα του φεγγαριού δηλώνει φτωχή σοδειά:
«Φεγγάρι κόκκινο προμηνύει κακή σοδειά». (Παροιμία)
Οι γεωργοί, κυρίως, πίστευαν και πιστεύουν ότι οι εργασίες τους ευοδώνονται όταν αρχίζουν με «γιόμωση» του φεγγαριού -οι γάμοι ευοδώνονται αν γίνουν σε γεμάτη Σελήνη- ενώ αντίθετα αποτυγχάνουν, όταν αρχίζουν με τη «χάση» της Σελήνης. «Σώφεγγα, πιάσε δουλειά», επισημαίνει η παροιμία. Το φύτευμα και το κλάδεμα του αμπελιού πρέπει να γίνονται επίσης με γεμάτο φεγγάρι (Πανσέληνος). Η Πανσέληνος -τυχερός θεωρείται όποιος γεννηθεί σ’ αυτή τη φάση- φαίνεται σαν ένας τέλειος φωτεινός δίσκος και συμβαίνει κάθε 29,53 ημέρες, όταν ο Ήλιος και η Σελήνη βρίσκονται σε αντίθετες διευθύνσεις.
Οι ναυτικοί, εξάλλου, παρατηρώντας τις διάφορες φάσεις της Σελήνης, μάντευαν τον καιρό, απ’ όπου έχουμε και τις σχετικές παροιμίες:
«Δίπλα το φεγγάρι; Όρθιος ο καραβοκύρης»
«Ορθό το φεγγάρι; Δίπλα ο καραβοκύρης»,
που δηλώνουν ένα προμήνυμα κακοκαιρίας και καλοκαιρίας αντίστοιχα.
«Κύκλον έχει το φεγγάρι; Γη βροχή, γη ανεμοζάλη».
Με τις φάσεις της Σελήνης μετράμε, πολλές φορές, και το χρόνο λέγοντας: «Στη χάση και στη φέξη», δηλώνοντας το σπάνιο.
Η Σελήνη, τέλος, συνδέεται και με την «επιληψία», (ασθένεια όπου ο άρρωστος χάνει τις αισθήσεις του και έχει σπασμούς), και δηλώνεται με το όνομα «σεληνιασμός», επειδή πιστεύεται ότι έχει στενή σχέση με τη σελήνη, ότι είναι αρρώστια με δαιμονική επίδραση και γι’ αυτό ως μέσα θεραπείας χρησιμοποιούν εξορκισμούς, φυλαχτά, τελούν λειτουργίες στις εκκλησίες κ.λπ.
Το αίνιγμα που ακολουθεί δείχνει τις φιλικές αλλά και τις εχθρικές, κατά κάποιο τρόπο, σχέσεις των δύο μεγάλων άστρων, του Ηλίου και της Σελήνης:
«Τα δυο καλά στεκούμενα, τα δυο συμπερπατούμενα,
τα δυο που δεν ταιριάζουνε, τα δυο που δε λαγιάζουνε».
Στη φυσική μαντεία υπάγεται και η «ημέρα Τρίτη», που θεωρείται, κατά πανελλήνια δοξασία, ημέρα αποφράδα (γρουσούζικη) και γι’ αυτό οι άνθρωποι δεν αρχίζουν την ημέρα αυτή σοβαρή εργασία, ταξίδι κ.λπ. ενώ αντίθετα θεωρείται κατάλληλη για μαγικές τελετές. Οι άνθρωποι πίστευαν και πιστεύουν ότι μια ορισμένη ώρα της Τρίτης είναι κακή, αλλά επειδή δεν ήξεραν ποια είναι αυτή, αντιμετώπιζαν προληπτικά ολόκληρη την ημέρα ως επικίνδυνη.
Η εξήγηση για την αποφράδα ημέρα αυτή ανάγεται στην Άλωση της Κωνσταντινούπολης που έγινε ημέρα Τρίτη, αλλά ο Ν.Γ. Πολίτης παρατηρεί ότι και οι σύγχρονοι της Άλωσης απέδωσαν το κακό στην επίδραση της ημέρας Τρίτης, μάλιστα υπάρχει μαρτυρία ότι η πρόληψη αυτή μαρτυρείται από το 1164 μ.Χ.
Κατά το λαογράφο Ν. Πολίτη η ερμηνεία πρέπει να αναζητηθεί σε αστρολογικές αντιλήψεις σύμφωνα με τις οποίες κυρίαρχος Πλανήτης την Τρίτη είναι ο Άρης, ενώ μια ώρα της ημέρας αυτής (κακιά ώρα), συγχρόνως με τον Άρη, επικρατεί και ο Κρόνος και γι’ αυτό η ώρα αυτή γίνεται επικίνδυνη!
Επίσης και η «13η ημέρα κάθε μήνα» θεωρείται δυσοίωνη και γι’ αυτό απέφευγαν οι άνθρωποι να ταξιδεύουν και να κάνουν διάφορες άλλες σοβαρές εργασίες.
Ως δυσοίωνους μήνες οι άνθρωποι θεωρούσαν:
«Το Φλεβάρη κατά τη διάρκεια του οποίου δεν κάνουν γάμους, γιατί του λείπουν μέρες» (Κουτσοφλέβαρος).
«Το Μάρτη οι άνθρωποι δεν κόβουν τα μαλλιά τους, διότι ασπρίζουν γρήγορα».
«Το Μάη δεν κάνουν γάμους, διότι θεωρούνται δυστυχείς».
«Τον Ιούνιο (Θεριστή) δεν κάνουν γάμο, γιατί θερίζονται και τον Τρυγητή (Σεπτέμβρη) γιατί τριγιώνται».
Για τα «δίσεχτα έτη» έχει γίνει λόγος στην ενότητα: «Ο Γάμος».
Τέλος, ο «αριθμός 13» είναι δυσοίωνος, προμηνύει κακό και γι’ αυτό ο άνθρωπος αποφεύγει να κάθεται σε τραπέζι με άλλα 12 άτομα ή να αρχίζει δουλειά στις 13 του μήνα, ή, όταν ταξιδεύει με αεροπλάνο ή πλοίο, να μη θέλει ο αριθμός της θέσης του να έχει τον αριθμό 13 κ.λπ.
Κατά μία ερμηνεία, ο φόβος για τον αριθμό 13 προέρχεται από τα Πάθη του Χριστού μετά από τον Μυστικό Δείπνο, όπου γευμάτισε με τους 12 Αποστόλους, ως 13ος! Ο αριθμός αυτός θεωρείται «Εβραϊκός πόντος!».
Τέλος, εάν η 13η του μήνα συμπέσει να είναι και ημέρα Τρίτη, τότε ο φόβος αυξάνει και οι δύο ταυτόχρονα προλήψεις εμποδίζουν τον άνθρωπο -κακώς βέβαια- την ημέρα εκείνη από τις διάφορες δραστηριότητές του.
2. Η Ψυχική Μαντεία: Εδώ υπάγονται κυρίως τα όνειρα και η ερμηνεία τους, (ονειρομαντεία), προβλέποντας οι άνθρωποι ότι π.χ. «το κόκκινο είναι γρήγορο, το πράσινο χαμπέρι». Εξετάζονται επίσης οι ονειροκρίτες, οι προαισθήσεις, οι τηλεπάθειες κ.λπ.
3. Η Θρησκευτική Μαντεία: Ασχολείται με την εικονομαντεία (όταν π.χ. το εικόνισμα τρίζει θεωρείται κακός οιωνός), με την καντηλομαντεία (όταν π.χ. το καντήλι τρεμοσβήνει είναι κακός επίσης οιωνός) κ.λπ.
4. Η Τεχνητή Μαντεία: Με την τεχνητή μαντεία ο άνθρωπος παρατηρεί π.χ. τα σπλάγχνα των ζώων (σπλαγχνοσκοπία) που σφάζονται επίτηδες, τις κινήσεις της φωτιάς αφού πρώτα ρίξει π.χ. αλάτι, (πυρομαντεία), τα σχήματα του καφέ στο κατακάθι του καφέ (καφεμαντεία), τη διάταξη των χαρτιών της τράπουλας (χαρτομαντεία), την ωμοπλάτη (ωμοπλατοσκοπία) κυρίως του αρνιού, ειδικότερα τα διάφορα σημάδια, σκιές, γραμμές κ.λπ. και αναλόγως των ερμηνειών προβλέπει το μέλλον.
Η τεχνητή μαντεία λαμβάνει χώρα συνήθως σε καθορισμένες ημέρες, όπως π.χ. Πρωτοχρονιά, Απόκριες, Πάσχα, Αγίου Γεωργίου κ.λπ.
Το γεγονός αυτό το επισημαίνει και ο Φωτάκος γράφοντας τα εξής:
«Κατά την Επανάστασιν, και προ αυτής, οι Έλληνες εμάντευαν και εμαντεύοντο δια της πλάτης του ψητού αρνιού και όχι άλλου τινός ζώου. Ένας με τον άλλον επαρατήρουν μετά προσοχής την δεξιάν πλάτην του αρνιού. Υπήρχεν εις την Πελοπόννησον συνήθεια κάθε οικογενειάρχης ως επί το πλείστον οι χωρικοί και οι ποιμένες, όταν έψηναν το αρνί να στέλνουν την μίαν πλάτην εις τον ιερέα... Το Πάσχα μάλιστα και του Αγίου Γεωργίου οι ποιμένες ψήνουν αρνιά και στέλνουν την πλάτην εις τον ιερέα. Η δε μαντεία εγίνετο κατά τον εξής τρόπον: Έβλεπαν επάνω εις την πλάτην αυτήν κατά το μέρος, όπου έχει ένα κόκκαλον κατ’ ευθείαν γραμμήν ορθόν, και αν πλησίον αυτού και εις το κέντρον εφαίνετο μαυρίλα στρογγύλη, έλεγαν ότι θα λάβουν λάφυρα. Αν δε αυτή η μαυρίλα ήρχετο από κάτω προς τα άνω, τότε έλεγαν ότι έρχονται εχθροί και θα έχωμεν πόλεμον...» (Φωτάκου: «Απομνημονεύματα», Εκδ. Ε.Π.Σ., Αθήνα 1974, τ. Α΄, σ.161-162).
Στην τεχνητή μαντεία υπάγεται, τέλος, και το έθιμο του «Κλήδονα», που το περιγράφουμε συντόμως για ενημέρωση, αν και στο χωριό μας –όπως γνωρίζω- δεν τελείται.
Ο Κλήδονας, (Κληδών-όνος = προφητική ρήση, μήνυμα), είναι είδος μαντείας γνωστό στο πανελλήνιο, τελούμενο κατά τη γιορτή του Αγίου Ιωάννου (24 Ιουνίου) και συμπίπτει με την αρχή του θερινού ηλιοστασίου και τις αστρονομικές τροπές του ηλίου (λιοτροπίου: ήλιος + τρέπω) και γι’ αυτό η γιορτή πήρε την ονομασία «τ’ Άι-Γιαννιού του Λιοτροπιού».
Η ημέρα αυτή -άσχετη με τη γιορτή- σε πολλά μέρη της Ελλάδας θεωρείται «αποφράδα» (κακιά μέρα) και οι άνθρωποι δεν εργάζονται, μάλιστα, κατά παρετυμολογία της λέξης «λιοτρόπι», πιστεύουν ότι «λιώνουν» τα ρούχα, γι’ αυτό και δεν τα κόβουν την ημέρα αυτή.
Έθιμα μαντικά και πυρολατρικά που τελούνται την ημέρα αυτή σχετίζονται με τους κινδύνους που περικλείει η μετάβαση από τη μια χρονική περίοδο σε μια άλλη, από το παλιό στο νέο που συμβολίζεται με τις φωτιές που ανάβουν και πηδούν μικροί και μεγάλοι, κάνοντας ευχές για καλή υγεία, πλούσια αγαθά κ.λπ.
Την παραμονή της γιορτής ένα πρωτότοκο παιδί που ζουν οι γονείς του μεταφέρει από τη βρύση ή το ποτάμι, χωρίς να μιλήσει σε κανένα, το «αμίλητο νερό», απ’ όπου προέρχονται και οι λαϊκές φράσεις με αλληγορική σημασία: «ήπιε το αμίλητο νερό», «πηγαίνει το αμίλητο νερό», ενώ για ψέματα και υπερβολές λέγεται η φράση: «αυτά τα λεν’ στον Κλήδονα».
Την παραμονή, λοιπόν, το βράδυ οι κοπέλες ρίχνουν μέσα στο «αμίλητο νερό» από ένα «ριζικάρι» (ριζικό = τύχη) η κάθε μία, π.χ. δαχτυλίδι, σκουλαρίκι, κουμπί κ.λπ. μελετημένο στο όνομά της, ώστε να γνωρίζει η κάθε κοπέλα ποιο είναι το δικό της. Στη συνέχεια τα σκεπάζουν με κόκκινο πανί όλα μαζί και -κατά παρετυμολογία της λέξης κλήδονα- κλειδώνουν τον κλήδονα ενώ μια κοπέλα λέει:
«Κλειδώνουμε τον κλήδονα με τ’ Άι-Γιαννιού τη χάρη,
κι όποια ’ναι καλορίζικη θα πάρει παλικάρι».
Ακολούθως το δοχείο με το αμίλητο νερό το τοποθετούν στο ύπαιθρο όλη τη νύχτα για να επιδράσει η μαγική δύναμη των άστρων και το πρωί, προ της ανατολής του ηλίου, το φέρνουν στο σπίτι και η ριζικάρισσα αφαιρεί το πανί από τον κλήδονα, απαγγέλλοντας τους στίχους:
«Ανοίγουμε τον κλήδονα με τ’ Άι-Γιαννιού τη χάρη,
κι όποια ’ναι καλορίζικη όπου αγαπάει να πάρει».
Τότε ένα αγόρι πρωτότοκο βγάζει ένα-ένα το κάθε ονοματισμένο ριζικάρι και όλοι μαζί τραγουδούν:
«Σαν τούτη τη βραδιά, του χρόνου τέτοια μέρα,
εύχομαι στα χεράκια σου μαλαματένια βέρα» κ.λπ.
Έτσι λοιπόν, αφού αφαιρεθούν όλα τα ριζικάρια από το νερό και κάνουν προγνώσεις οι κοπέλες για το μελλοντικό τους άντρα, χορεύουν γύρω από το δοχείο και στη συνέχεια βάζουν νερό στο στόμα τους, βγαίνουν στο δρόμο και όποιο όνομα θα ακούσουν, αυτό θα έχει και ο άντρας που θα παντρευτούν.
Κλείνοντας την αναφορά μας αυτή στη μαγεία και στη μαντική και γενικά στις διάφορες προλήψεις και δεισιδαιμονίες, με τις οποίες ο άνθρωπος είναι ακόμα «δεμένος», οφείλουμε να πούμε ότι πρέπει να ελευθερωθεί σιγά-σιγά από όλα τα παραπάνω «δεσμά», που είναι δημιουργήματα της φαντασίας του, θέτοντας στόχους υψηλούς και ουσιαστικούς.
Ο ποιητής ενθαρρύνει τον άνθρωπο και ειδικότερα το νέο λέγοντάς του:
«Τέτοια (εμπόδια) στο δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,
αν μεν’ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή
συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει...
.................. δεν θα συναντήσεις
αν δεν τα κουβανείς (κουβαλάς) μες στην ψυχή σου,
αν η ψυχή σου δεν τα στήνει εμπρός σου».
(Κ. Καβάφη: Ιθάκη)