Από τις πόλεις δε, όσες εμφάνισε η γη -κτίσθηκαν- στην Ήπειρο ή στα νησιά, η Λυκόκουρα είναι η αρχαιότερη, και αυτή είδε πρώτη ο ήλιος, από αυτή δε εδώ έχουν μάθει οι άλλοι άνθρωποι να φτιάχνουν πόλεις. (Κατά τον Παυσανία Η΄ 38.1)
Σε υψόμετρο 620 μέτρων και έτος αναγνωρίσεως το 1919 ως αυτοτελής κοινότητα ,χτισμένο πάνω σε ένα λόφο στην ανατολική πλευρά της οροσειράς Νομίων (Τετράζι) βρίσκεται η Λυκόσουρα πρώην Αστάλα ή Στάλα.

Τιμής ένεκεν εδώθη το όνομα Λυκόσουρα στο σημερινό χωριό, όταν το 1900 και μετά, το ελληνικό κράτος αποφάσισε να αλλάξει τα ξενόφερτα ονόματα των χωριών και οικισμών ,δίνοντας ελληνικά ή βυζαντινά ονόματα.
Η επιτροπή που συστάθηκε γι' αυτήν την εργασία πρότεινε το γειτονικό χωριό Ίσαρη να ονομασθεί Λυκόσουρα επί του υπ' αριθμού 49564 εγγράφου του κοινοτικού συμβουλίου Ίσαρη της 20 Δεκεμβρίου 1914.
Το Υπουργείο των Εσωτερικών επιστρέφοντας το αντίγραφον της υπ' αριθ. 1 πράξεως του κοινοτικού συμβουλίου Ίσαρη με αριθμό 61 στις 14 Φεβρουαρίου 1915 πρότεινε ως ορθό και σωστό τα εξής: <<Η αρχαία Λυκόσουρα έκειτο εγγύς του χωρίου Στάλας ή Αστάλας εξ ου και το κοινόν όνομα αυτής Παλιόκαστρο της Στάλας. Όθεν, αν ήτο αναγκαίον ν' αποδοθεί το όνομα της Λυκόσουρας εις σημερινόν χωρίον, ορθότερον θα ήτο να μετονομασθεί ούτος ο είς την κοινότητα του Ίσαρη προσαρτηθείς συνοικισμός της Στάλας. Αλλ' ούτε ούτος, ούτε η έδρα της κοινότητας του Ίσαρη προσήκει ν' αποβάλωσι τα ονόματα αυτών, διότι το μεν πρώτον είναι ελληνικότατον (είτε είναι αυτή η αρχαία λέξις στάλη είτε από το σταλάζω συναφθεί), το δε Ίσαρης είναι όνομα ελληνικής οικογένειας, εις ην κατά πάσα πιθανότητα ανήκεν ο άλλοτε ποτέ ιδιοκτήτης του χωριού. Της δε Λυκόσουρας το όνομα πρέπει πάντως να εξακολουθεί δηλούν τα επιφανή ερείπια της πρώτης, και παλαιοτάτης θεωρουμένης πασών των πόλεων, ενώ η μετονομασία του Ίσαρη, την οποίαν ζητεί το κοινοτικό συμβούλιον, θα παρέχει ψευδή υπόδειξιν της θέσεως αυτής. >>
Τοπογραφία του χωριού: Για να μεταβεί κάποιος στην Λυκόσουρα από την Μεγαλόπολη με αυτοκίνητο ακολουθεί την δημόσια οδό μέχρι το Χωρέμι, Απιδίτσα και ακολουθώντας την όχθη του μικρού χειμάρου Ζαγκλακόρρεμα και έπειτα από μερικούς λόφους βλέπουμε ερείπια της Πελασγικής πόλεως Λυκόσουρας. Τώρα έχει την ονομασία «Παλαιόκαστρο» του χωριού Στάλα ή και «Σιδερόκαστρο». Στην αρχή της περιφέρειας του χωριού δίπλα στον χείμαρρο Καστρίτση με διάσπαρτα τα σπίτια βρίσκεται ο οικισμός Μάρμαρα του χωριού γιατί είναι κτισμένος πάνω στα μάρμαρα της αρχαίας Λυκόσουρας.
Πλούσια η περιοχή από το πράσινο και τις πηγές που έχει, όπως η πηγή Μαρμαρόλιμνα δίπλα στο δρόμο και αριστερά του δρόμου πηγαίνει κανείς στο μουσείο της Λυκόσουρας. Μπαίνοντας στην είσοδο του χωριού σε ένα μονοπάτι κατηφορικό βρίσκονται δεξιά του δρόμου σε ένα ειδυλλιακό τοπίο από πλατάνια η εκκλησία Αγία Μαρίνα, οι πηγές με το παλιό νεροτριβείο που έπλεναν οι γυναίκες του χωριού κάποτε τα ρούχα, το κεφαλάρι του χωριού που κινούσε τον παλιό νερόμυλο, ένα τοπίο ωραιότατο και αφάνταστα μαγευτικό.
Προχωρώντας προς την πλατεία του χωριού υπάρχει το δημοτικό σχολείο, τα παλιά καταστήματα σήμερα όλα κλειστά και η κεντρική εκκλησία η Κοίμηση της Θεοτόκου που στην κεντρική θύρα της στο επάνω μέρος έχει εντοιχισθεί ένα ανθέμιο παρμένο από τον ναό της Δέσποινας.
Η σημερινή Λυκόσουρα είναι κτισμένη δεξιά και αριστερά του χειμάρρου Καστρίτση, (ο αρχαίος χείμαρρος Πλατανιστώνας) και συνδέεται με την θαυμάσια σε αρχιτεκτονική καμαρωτή γέφυρά της. Περνώντας το νεκροταφείο του χωριού Άγιος Θεόδωρος συνεχίζει ο δρόμος προς το γειτονικό χωριό Λύκαιο το παλιό Δερμπούνι.
Η ερήμωση των χωριών της υπαίθρου με τους λιγοστούς κατοίκους σήμερα έχει την ίδια μοίρα και η Λυκόσουρα που κάποτε οι κάτοικοί ασχολούνταν με την γεωργία, την εκτροφή του μεταξωσκόληκα, την κτηνοτροφία, κάτι που δείχνει μία απογραφή σε υπάρχοντα ζώα στις 22 Ιανουαρίου 1970 μετρά λιγοστούς .
Λυκόσουρα: Ίπποι 18, ημίονοι 34, όνοι 12, λ. βοοειδή 5, πρόβατα ποιμενικά 490, πρόβατα οικόσιτα 18, αίγες ποιμενικές 300, αίγες οικόσιτες 140, χοίροι παχύνσεως 35, όρνιθες 700, κόνικλοι 50, κύνες 20.
Εμφάνιση του οικισμού Αστάλα ή Στάλα: Από την βιβλιογραφία η περιοχή λόγω των δασών και πηγών που έχει όπως και το όνομα Αστάλα κατοικήθηκε ως σταθμός των Σλάβων ποιμένων που κατέκλυσαν την Πελοπόννησο το 587μ.Χ. έως 807μ.Χ. Τους καλοκαιρινούς μήνες στάλιζαν τα ποίμνιά τους και η περιοχή από το στάλισμα των ζώων ονομάστηκε Στάλα, με μικρό οικισμό όπως μαρτυρούν μερικά λείψανα στο μέρος που λέγεται παλιός Κραμποβός ο οποίος ήταν πιο κοντά στην αρχαία Λυκόσουρα.
Το Αστάλα εμφανίζεται στις απογραφές των Βενετών του 1700 από το αρχείο GRIMANI στο RISTRETTO [DEL TERRITORIO DI LEONDARI] επαρχία Λεονταρίου, στον αριθμό 4 των χωριών της επαρχίας ως εξής: Stalla φαμίλιες 19, άνδρες 1-16 ετών 14, 16-30 ετών 6, 30-40 ετών 6, 40-50 ετών 4, 50-60 ετών 1, γέροι 5. Γυναίκες 1-16 ετών 14, 16-30 ετών 8, 30-40 ετών 3, 40-50 ετών 6, γριές 4, σύνολο 71 άτομα. Στην απογραφή της Αρκαδίας το 1834 το Στάλα ανήκει στον Γ΄ τάξεως δήμο Δασέας με 25 οικογένειες και 100 άτομα, με έδρα τις Καρυές. Με το Β.Δ. 24 Δεκεμβρίου 1858 το Αστάλα ανήκει στον Β΄ τάξεως δήμο Λυκόσουρας με έδρα το Ίσαρη με 293 κατοίκους. Το 1851 έχει 279 κατοίκους, το 1907 – 286 κατοίκους, 1920 – 247 κατοίκους, 1940 – 242 κατοίκους, 1951 – 208 κατοίκους, 1981 – 92 κατοίκους, 2011 – 37 κατοίκους και ο οικισμός Μάρμαρα έχει 25 κατοίκους. Η Λυκόσουρα και ο οικισμός Μάρμαρα ανήκουν ως τοπικό διαμέρισμα στον δήμο Μεγαλοπόλεως.
Πηγές του χωριού από την βιβλιογραφία: Προεπαναστατικά (1780-1821) προεστός-αρχηγός του χωριού είχε διατελέσει ο Αναστάσης Λυμπερόπουλος. Στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821 το Στάλα ανέδειξε αγωνιστές όπως ο Λυμπερόπουλος Αθανάσιος αρχηγός ομάδος πολεμιστών και ως στρατιώτες οι Αδαμόπουλος Χριστόφορος, Αθανασόπουλος ή Λυμπερόπουλος Κων/νος, Ζάρμπης Γεώργιος, Ζουμπρής Θεόδωρος, Καρακουτάκης Δ., Καρακουτάκης Ιωάννης, Καρεκλάς Π. Ιωάννης, Κωνσταντόπουλος ή Μασούρας Γεώργιος, Μαγκλάρας Γεώργιος και Νικόλαος, Μασούρας ή Καρακοντάνης Κωνσταντίνος, Μπάζης Ευστ. Παναγιώτης, Νικολακόπουλος Ευστάθιος, Χρονόπουλος Γεώργιος. Στους πολέμους 1907-1922 έπεσαν υπέρ πατρίδος ο δεκανέας Παρασκευόπουλος Θεόδωρος στην μάχη του Κελεντζίκ Ντάγ, και οι στρατιώτες Αδαμόπουλος Δημήτριος, Παρασκευόπουλος Θεόδωρος, και το 1940 στην Αλβανία ο Καρελάς Αθανάσιος του Βασιλείου (Γενική Ιστορία της επαρχίας Μεγαλόπολης). Στην σημερινή οριοθέτηση της Περιφέρειας της Λυκόσουρας σημαντικά στοιχεία για τις εκκλησίες της μας δίνουν τα ανέκδοτα έγγραφα εκ των αρχείων Βενετίας κατά την περίοδο της Β΄ Ενετοκρατίας 1685-1715 που αναφέρουν σε τι κατάσταση ήταν μετά την αποχώρηση των τούρκων το 1685 που κατέστρεψαν όλες τις εκκλησίες της Πελοποννήσου.
Στον (φάκελο 247ν) εις τα Στάλα αναφέρεται η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη χαλασμένη μαζί με τις εκκλησίες του Τερμπούνη (σημερινό Λύκαιο). Στον (φ. 287ν) των αρχείων αναφέρεται το παλιό χωριό ως εξής: χορίον Παλιόκαστρο, εκκλησία της Παναγίας δεν έχει τύπωτες. Έτερει εκκλησήα της Αγίας Βαρβάρας, δεν έχει ούτε αυτή τύπωτες. Και στον (φ. 243) Στο Παλαιόκαστρο του Αγίου Γεωργίου χαλασμένη, ανήκε στον παλιό Κραμποβό. Στον (φ. 246) αναφέρονται τα Μάρμαρα ο σημερινός οικισμός με της Παναγιάς δύο εκκλησίες χαλασμένες, άλλη του Αγίου Ιωάννου ομοίως.
Το 1740 σε μια σπηλιά ανάμεσα Στάλα – Ντερμπούνι υπήρχε ένας πρακτικός γιατρός ο Τρουβέλης που θεράπευε τους τραυματίες. Σε αυτόν είχε καταφύγει και ο αρχικλέφτης Ντάρας τραυματισμένος προστάτης των χριστιανών του Μοριά και εχθρός των τούρκων. Ένας παραγυιός του Τρουβέλη ο Αρβανίτης Γιόγκας τελικά τον πρόδωσε στους τούρκους ένα βράδυ του 1745 και του Ντάρα του έκοψαν το κεφάλι και το κρέμασαν σ' ένα πλατάνι στο Λεοντάρι για πολλούς μήνες παστωμένο για παραδειγματισμό. Πηγή (Ο Καζάς του Λεονταρίου – Θεόδωρου Καντριβάνου).
Κώστας Κανέλλος από το Ραψομμάτη
Αθανάσιος Γεωργακόπουλος από την Λυκόσουρα

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα <<ΑΡΚΑΔΙΚΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ>>